Deze post vertelt alles waarvan je nog niet wist dat je het wilde weten over…gouache! Gouache wordt in mijn ogen momenteel sterk ondergewaardeerd. Zelf ben ik er heel enthousiast over. Vandaar dit blog over dit fijne medium.

Wat is gouache?

Gouache is (net als aquarelverf) een uit bindmiddelen en pigmenten bestaande wateroplosbare verf. Dat betekent dat je geen chemische oplosmiddelen of verdunmiddelen nodig hebt, maar de verf verdunt en gebruikt met water. Dat is wat mij betreft meteen al het eerste voordeel, want lang niet iedereen kan goed tegen oplosmiddelen, en gezond is het inademen daarvan sowieso niet.

Je kent de goedkope variant van gouache waarschijnlijk wel van de basisschool: plakkaatverf. Op zich zijn plakkaatverf en gouache hetzelfde, alleen worden voor plakkaatverf grovere pigmenten gebruikt en goedkopere bind- en vulmiddelen. Om de matte en dekkende uitstraling te krijgen bevat plakkaatverf witte verf. De termen plakkaatverf en gouache geven dus vooral het verschil in kwaliteit aan.

Eigenschappen van gouache

Je kunt gouache verdund net zo gebruiken als aquarelverf, maar in tegenstelling tot aquarelverf kun je gouache ook dekkend (opaque, ondoorzichtig) gebruiken. Dat wil zeggen dat je dekkend over andere lagen heen kunt schilderen. Ook met lichtere kleuren over donkere kleuren, wat je veel mogelijkheden geeft voor bijvoorbeeld details in illustraties en tekeningen.
Eenmaal opgedroogd heeft het een strakke en matte uitstraling, een reden waarom gouache jarenlang vooral heel populair was bij posterontwerpers en voor het inkleuren van stripboeken. Maar vergis je niet, ook grote kunstenaars zoals bijvoorbeeld Henri Matisse werkten met gouache!

Gouache bestaat in veel heldere en uitgesproken kleuren. De donkere kleuren drogen over het algemeen iets lichter op, en de lichte kleuren iets donkerder. Dat is iets waar je misschien even aan moet wennen.

Gouache is ook reactiveerbaar. Dat wil zeggen dat als de verf eenmaal is opgedroogd, je met een nat penseel de verf weer actief kunt maken, kunt oplossen, en verwijderen, vermengen of verdunnen.
Dat betekent dat je je fouten heel goed kunt corrigeren, en dat is heel fijn (zei de perfectionist!). Als je na het drogen van de verf alsnog kleur wilt mengen of toevoegen dan kan dat dus ook.
Het nadeel van de reactiveerbaarheid is dat een illustratie of schilderij door gemorste vloeistof weer bedorven kan worden. Pas daarom goed op je kunstwerk. Huil er niet boven, nies er niet op en gooi vooral je thee er niet overheen!

Deze reactiveerbaarheid heeft nog een enorm voordeel: Je opgedroogde verf op je palet kun je later weer natmaken en opnieuw gebruiken! Hoe vaak ik niet paletten en kwasten met keihard opgedroogde acrylverf heb weggegooid… dat gebeurt met gouache dus niet!
De beste tip die ik heb is om een klein spuitflaconnetje te gebruiken om verf op je palet te reactiveren, dan wordt de consistentie van de verf beter dan wanneer je gewoon met een natte kwast water toevoegt. Hierover meer in deel twee over het werken met gouache.

Een ander voordeel van de reactiveerbaarheid van gouache: vlekken in kleding of op je bureau kun je altijd met water weer verwijderen.

Gouache die je op papier hebt aangebracht droogt bijzonder snel. Het hangt een klein beetje af van de verdunning natuurlijk, maar als je met weinig verdunde gouache werkt kun je binnen enkele minuten al weer een nieuwe laag over de gedroogde laag schilderen. Ideaal als je een beetje van doorwerken houdt, of ongeduldig bent. (Elke overeenkomst met bestaande personen berust uitsluitend op toeval. Maar ik ken iemand die behoorlijk ongeduldig werd van het lange wachten totdat olieverf eindelijk eens opgedroogd was.)

Gouache werkt het beste op papier. Op andere materialen hecht het niet goed.

Je kunt gouache van verschillende merken met elkaar mengen of samen gebruiken. De consistentie kan per merk iets verschillen, door gebruik van fijnere pigmenten.

Materialen die je nodig hebt

Als je deze veelzijdige verfsoort eens wilt proberen, heb je een paar dingen nodig. Om te beginnen, natuurlijk: gouache.

De dekking van gouache ontstaat bij goedkopere soorten door het toevoegen van goedkopere pigmenten, witte verf of andere vulmiddelen. Bij de goede kwaliteit gouache (‘artists’ gouache’) zijn er betere, fijnere en meer pigmenten toegevoegd om dekking te verkrijgen, wat een mooie heldere en diepe kleur geeft. Dus wil je een goede dekkende gouache, zoek dan op ‘artists’ gouache’ of de term ‘professional’ op de tubes. Goede merken zijn Winsor & Newton, Holbein, en Schmincke. Let wel op, sommige van deze merken hebben ook een goedkopere serie, vaak aangeduid met ‘student’.

Behalve professional gouache, artists’ gouache of student gouache kom je ook de term ‘designers’ gouache’ tegen. Wat is designers’ gouache? Voor zover ik begrepen heb werd designers’ gouache vooral gebruikt om iets te ontwerpen en het ontwerp daarna te gebruiken voor reproductie bijv. door middel van drukken. Er was dus geen noodzaak voor een hoge lichtechtheid (dwz dat de kleuren in daglicht lang goed blijven), omdat het originele ontwerp gereproduceerd werd. Tegenwoordig schijnt er minder verschil in kwaliteit te zijn, maar wil je een schilderij of illustratie maken om aan de muur te hangen, dan zou ik vooral opletten hoe lichtecht je gouache is (lightfastness rating). En mogelijk is designers’ gouache dan niet je eerste keus.

Let op: Er bestaat van het merk Holbein ook ‘acryla gouache’. Dit is een soort hybride van acrylverf en gouache. Deze verf reageert echter als acrylverf (droogt op en is niet meer reactiveerbaar). Alle bovengenoemde voordelen van gouache heeft deze verf dus niet.

Welke kleuren heb je nodig?

Als je wilt starten met gouache heb je eigenlijk aan een set van 5 kleuren genoeg: De primaire kleuren Cyaan, Geel en Magenta en daarbij zwart en wit. Hiermee kun je ongelooflijk veel kleuren mengen. Let goed op, want er worden ook setjes verkocht met ‘rood, geel en blauw’ en zwart en wit. Maar als het niet de primaire kleuren rood, geel en blauw zijn krijg je niet zulke mooie zuivere mengkleuren. Een goede set is de Primary Color set van Winsor & Newton – hoewel ik wel vind dat de tubetjes best snel uitdroogden. Mijn favoriet is daarom de Holbein Primary Mixing set. Alleen heeft Holbein ook ongelooflijk veel lieve schattige tubetjes met heel geweldige gemengde kleurtjes… moeilijk moeilijk moeilijk!

Ten tweede: penselen

Voor gouache kun je aquarelpenselen gebruikten of mixed media penselen of acrylpenselen, net wat je prettig vindt. Op dit moment gebruik ik de Cosmotop spin penselen van het merk DaVinci, en die bevallen me heel goed. Dit zijn redelijk goedkope penselen van synthetisch materiaal. Ik vind synthetische penselen prettiger omdat ze iets steviger zijn en zich zo wat meer laten sturen. Als je een betere kwaliteit penseel zoekt, kijk dan eens naar Princeton penselen. Op de site van Splendith (ik word niet gesponsord!) staat een mooie verzameling van dit merk.

Papier

En dan heb je nog papier nodig. Wil je heel nat werken met je gouache? Neem dan zeker een aquarelpapier. Maar als je de gouache niet zo nat wilt toepassen, dan kan je op zo’n beetje elk papier wel werken. Mijn ervaring is dat een stevig glad papier wel heel fijn werkt, bijvoorbeeld een mixed media papier.
Werk ook eens op zwart of grijs papier! Omdat gouache dekkend is geeft dit een heel mooi effect.

Een palet en twee jampotten met water

Een palet gebruik je om je verf op te doen en te verdunnen, en te mengen (hoewel je de kleur ook kunt mengen op het papier terwijl je schildert).

Een potje met water heb je nodig om je kwast schoon te maken, het andere om water toe te voegen aan je verf.

Zet je potjes met water (ik gebruik Bonne Maman jampotjes) in een ander bakje of op een dienblad met hoge rand zodat er weinig kans is op omstoten en ruïneren van je tekening. En mocht er toch iets gemorst worden dan blijft het water in het dienblad.

Een spritzer of spraybottle

Je kunt je opgedroogde verf reactiveren door met je kwast water toe te voegen, maar het resultaat is veel beter wanneer je een beetje water over je palet spuit en even wacht. Als je met een penseel water aanbrengt krijg je algauw plasjes waterige gouache. Als je heel fijne druppeltjes sprayt blijft de consistentie van de verf dikker. Je kunt een plantenspuit gebruiken, maar ik gebruik een Derwent spritzer, die is klein en handzaam en geeft heel fijne druppeltjes.

Tot zover de basis-informatie over gouache en wat je nodig hebt als je er mee wilt gaan werken. Met 5 kleurtjes gouache, papier, water en een paar penselen kun je al losgaan. In deel twee zal ik schrijven over hoe je precies met deze verf kunt werken, en de websites en creatievelingen noemen die je op weg kunnen helpen om met gouache te werken.

Bonus als je tot hier hebt gelezen: in de shop vind je een gratis PDF om te downloaden met in het kort de informatie over Gouache!